UNUTMANIN SON NOKTASI: ALZHEIMER HAKKINDA MERAK EDİLENLER

Alzheimer hastalarına neler önerebilirsiniz?

Alzheimer’ın erken evrelerinde hatırlamaya yardımcı olması için hastalar notlar alıp günlük tutabilirler. Yakınları hastanın yapması gerekenleri kısa ifadeler içeren notlar şeklinde mesela buzdolabına asabilirler. Hastalar eskiden beri alışık oldukları şeyleri yapmada genellikle sorun yaşamazlar. Bu nedenle erken dönemde bakkala gidip basit alışveriş yapabilir, ya da yakındaki camiye gidip namaz kılabilirler. Hastaların becerebildiği aktiviteleri sürdürmeleri önerilir. Aksi takdirde zaten fakirleşen hayatları iyice kararacaktır.

 

Aile geçmişinde Alzheimer olan kişilerin ne zamandan itibaren dikkatli olmaları gerekir?

Ailede sadece bir kişide Alzheimer hastası varsa, bu kişinin çocukları için risk bir nebze artsa da hastalığın irsi olduğu söylenemez ve aile bireylerinin endişe etmelerine gerek yoktur. İrsi Alzheimer hastalarının tüm hastalar içindeki oranı yüzde 5’tir. Ancak ailesinde başlangıç döneminde Alzheimer hastası varsa, bir üst jenerasyonda da aynı hastalığı geçiren birisi mevcutsa o zaman irsi Alzheimer’dan şüphelenilebilir. Günümüzde bu tip bunama ile birebir ilişkili olan 3 adet gen tanımlanmış durumdadır. Bu genler bir ailede mutasyona uğrarsa o ailede genellikle her kuşakta Alzheimer görülür. İrsi Alzheimer’da ortaya çıkma yaşı da alışılageldik 60 yaş ve üstü yaşlara göre daha erkendir. Örneğin 40’lı yaşlarda hastalık ortaya çıkabilir.

 

 

Alzheimer hastalarının neler yapmalarını önerirsiniz?

Günümüzde mevcut olan tedaviler maalesef hastalığı ortadan kaldıran tedaviler değildir. Buna karşın geliştirilmekte olan tedavilerin çoğu hastalığı değil, hastalık öncesi dönemi hedef almaktadır. Eğer bu tip tedaviler başarılı sonuç verip uygulanmaya başlanırsa ailelerde riskli bireylerin saptanarak hastalık başlamadan bile tedavi edilmesi mümkün olacaktır. Bütün bunların yanında sağlıklı bir yaşam için herkese önerdiğimiz genel prensipler Alzheimer riski taşıyanlar için de geçerlidir; yani sağlıklı yaşlanmak, zihinsel ve fiziki egzersizler yapmak, mutlu bir yaşlılık sürmek.

 

TEDAVİ SÜRECİ

Unutkanlığı nasıl tedavi ediyorsunuz?

Unutkanlık tedavisi ile Alzheimer tedavisi birbirinden farklıdır. Tedaviye başlamadan önce ilk olarak unutkanlığa neyin yol açtığını saptarız. Örneğin altta yatan neden depresyon ise depresyonu tedavi etmemiz gerekir, ancak depresyona bağlı unutkanlıkta unutkanlığın düzelmesinin oldukça vakit alabileceğini belirtmeliyim. Eğer unutkanlığın altta yatan nedeni guatr hastalıkları ise o zaman bunun tedavisine başlarız. Bazen B vitamini eksikliği de unutkanlığa yol açar; bu kişilerde basit bir vitamin tedavisine başlarız. Son dönemde benim de sıkça rastladığım bir diğer unutkanlık nedeni ise uyku problemleri. Özellikle uyku apnesi adını verdiğimiz durum ciddi unutkanlıklara yol açabilir. Bu vakalarda gece uykusu sırasında kullanılan cihaz, unutkanlığa karşı ciddi düzelme sağlar.

Peki Alzheimer tedavisinde ilaçlar ne kadar önemli?

Alzheimer tedavisinde iki ana grup ilaç kullanırız. Bunlardan birincisi beyinde azalan asetilkolin adlı maddeyi yerine koymayı hedefleyen ilaçlardır. Bu ilaçlar özellikle erken evrelerde etkili olur ve erken başlanırsa hastayı erken dönem içinde tutar; böylece hasta uzun bir süre daha birçok işi kendi başına yapabilir. İkinci grup ilaçlar ise beyinde zararlı etkileri olan glutamatın etkisini azaltmaya yönelik ilaçlardır. Hem hastalığın hızını, hem de hastalık sırasında görülen psikiyatrik bulguları azaltır, hatta ortaya çıkmalarını engeller. Hastalık evrelerine göre iki grup ilaç birlikte de kullanılabilir. Alzheimer sırasında uykusuzluk, idrar kaçırma, saldırganlık gibi görülen çeşitli şikâyetler de genel tıpta kullanılan ilaçlarla tedavi edilebilir. yapılandırma becerisi gibi beynin çeşitli işlevlerini değerlendiririz. Fakat sadece bu testler ile tanı koymayız. Muhakkak hastanın durumunu iyi bilen bir yakınından şikâyetleri detaylı olarak dinler, ardından hastanın muayenesini yapar, sonrasında da nöropsikolojik testler ile birlikte genel bir değerlendirme yaparız. Bazen bu değerlendirmeye bir beyin görüntüleme yöntemini de dahil ederiz. Bunlardan da bize en fazla bilgi vereni MR adını verdiğimiz ve beyni oldukça detaylı olarak gösteren yöntemdir.

Piyasada ezber geliştirmeye yönelik çeşitli CD’ler bulunuyor. Bir nöroloji uzmanı olarak bunlara nasıl bakıyorsunuz?

Sözünü ettikleriniz belleği efektif olarak kullanmayı esas alan yöntemlerin yer aldığı CD’lerdir. Bir nevi bellek rehabilitasyonu yaptıkları söylenebilir. Ayrıca ilişki kurarak hatırlama yapmaya yönelik yöntemlerin sunulduğu yayınlar da vardır. Bazı kişilerde bunlar işe yarayabilir ama herkeste aynı başarıyı beklememek gerekir. Bulmacanın hafıza üzerindeki olumlu etkisinden söz etmiştik. Ancak Alzheimer noktasına gelmiş kişiler hastalıklarından dolayı bulmaca çözmede sorun yaşarlar. Özellikle bulmacayı çözemeyince üzülürler, sinirlenirler ve bir daha yapmak istemezler. Buna karşın tavla ve dama gibi kuralları belli olan ve daha basit olan oyunları oynayabilirler.

Son olarak bize biraz da ülkemizin unutkanlık profilinden bahsedebilir misiniz?

Unutkanlık sorunu yüzünden bize başvuran gençlerin çoğunda psikiyatrik bir sorun ile karşılaşıyoruz. Buna karşın yine aynı sorun yüzünden gelen yaşlılarda ise en sık beyin hastalıkları karşımıza çıkıyor. Bir grup doktorla birlikte Kadıköy ilçesinde 70 yaş ve üzeri 1019 kişiyi taradık. Bu çalışmada 70 yaş ve üzeri her 5 kişiden 1’inin bunama hastası olduğunu gördük. Bu oldukça ciddi bir oran Bu oranları tüm Türkiyeye genellediğimizde 500-600 bin arasında bunama hastası olduğu sonucuna varıyoruz.

 

PSİKOLOJİ Sohbetler adlı eserden alınmıştır.