OKUL ÖNCESİ KOÇLUĞU'nun temel bakış açısı çözüm odaklı olabilmekten geçiyor.
Ebeveynlerin kendi kendilerine ya da bir koç-uzman gözetiminde uygulayabilecekleri bir takım farkındalık çalışmaları ve Koçluk basamakları mevcuttur. Bu basamakları dikkatle inceleyip kendi ebeveynlik sürecinizde kolaylıkla uygulayabilirsiniz.
"Doğumdan başlayarak insanı anlayabilme çabamız, erken çocukluk kararlarının gelişim sürecinde ne kadar etkili olduğunu bilmemizle bağlantılıdır."
KENDİ KENDİNE ÇÖZÜM ODAKLI KOÇLUK BASAMAKLARI
1. BASAMAK: KENDİNİZİ İYİ TANIYIN
Çözüm odaklı anne-baba olabilmenin ilk adımı ebeveynlerin her birinin öncelikle kendilerini tanımaları, hayata bakış açılarını, duygu durum ve davranışlarını gözlemleyerek nerelerde nasıl tepkiler verdiklerini doğru olarak saptayabilmelerinden geçiyor.Gerek çocuğunuzla olan ilişkilerinizde gerekse kullandığınız iletişim modeli olarak sosyal ilişkilerinizde gösterdiğimiz tepkiler bize kendimizi tanıma fırsatı vereceklerdir. O nedenle ebeveynler sorunların çözümü için öncelikle kendilerine odaklanmalı ve gösterdikleri davranış modellerini tarafsız olarak gözlemleyebilmelidirler.
2. BASAMAK: ÇOCUĞUNUZU İYİ TANIYIN
Anne baba olarak, çocuğunuzu hiç kimse sizlerden daha iyi tanıyamaz.Çocuğunuz en fala sizinle vakit geçirmekte ve sizlerin yansıttığınız kültürde büyümektedirler. Doğal olarak da ilk modelleri sizlersizniz ve çocuğunuzdaki her türlü davranış, duygu ve hassasiyeti gözlemleyebilecek en doğru kişi sizler olacaksınız.
Her çocuk birbirinden farklı özelliklerle dünyaya gelir ve çevresindeki birincil kişilerin davranışları başta olmak üzer pek çok uyarana tepkiler vererek yönlenir. Bu nedenle her çocuk farklı ve özeldir. Hiçir çocuğun bir diğeri ile aynı olması beklenemez ve hiç bir uzman da çocuğunuzu sizin kadar yakından gözlemleyip tanıma şansına sahip değildir.
Yaşanan ve yaşanması olası sorunlara çözüm üretebilmek için çocuğunuzun nelere nasıl tepkiler verdiğini, hangi durumlarda nasıl davrandığını gözlemleyerek ona göre davranmanız büyük önem taşımaktadır.
3. BASAMAK: DEĞİŞİME KENDİNDEN BAŞLA
Birey kendisinde olumlu yönde bir değişim yarattığında çevresindeki değişimin ne kadar hızlandığına şaşıracaktır. Anne ve babalar çocuklarında değişim istediklerinde ilk başvurmaları gereken yer kendileri olmalıdır.Unutulmamalıdır ki; İlk çalacakları kapı kendi kapılarıdır.
"Çocuğumu değiştireyim" yerine "kendimi değiştireyim" yaklaşımı daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Çünkü ebeveynin değişmesi ve her zamanki tepkilerinin yerine daha sağlıklı ve tutarlı tepkiler veriyor olması çocuktaki değişimin başlangıcı olacaktır.
4.BASAMAK: AİLEDEKİ DİRENÇ NOKTALARINI KEŞFETMEK
Şahsım adına en önemli gördüğüm basamaklardan biridir.Ailenin tüm enerjisini tüketen ve sorunlara neden olan direnç noktalarını keşfetmek hayati önem taşımaktadır.
Direnç Noktaları: Çözümün olmayacağına inanılan, işlerin sürekli kötüye gittiği istenmeyen durumlardır. Kişiler "hep böyle oluyor", "değiştiremiyoruz", "ne yapsak düzelmiyor" ...vb yaklaşımlar sergilerler. Bu direnç bazen bir kişi bazen de bütün aileyi temsil edebilmektedir. Her kimde gelişmiş ise bulunması ve değişimin oradan başlaması gerekir.
Direnç noktalarının bulunması demek değişimin oradan başlayacağını gösterir. Dirençlerin konuşulması, sürekli ön plana çıkarılması gerekmez. Onun yerine koyulabilecek gelecek odaklı, şimdiyi hedef alan motivasyon yaklaşımlarını harekete geçirmek gerekir.
Not: Biz kızımla bu konuda çalışmaya başladık. Kızım yemek yemeye ciddi anlamda direnç gösteriyor ve her yemek saati hepimiz için işkence haline geliyordu. Sudelina'nın direnç noktalarına odaklanarak ve dirence dair tüm söylemlerimizi kaldırarak yavaş yavaş çözüme ulaştık. Burada özellikle belirtmem gerekir ki biz koçluk basamaklarının pek çoğunu "yemek yeme" konusunda uyguladık. Öncelikle gördüm ki ben yemek konusunda fazlaca takıntılı davranıyorum ve bu da çocuğa yansıyor. Yemeyi reddederse gösterdiğim tepkim her ne kadar öfke patlaması olmasa da stres ve endişe barındırdığı için çocuk da stres yaşıyor. Ayrıca Sudelina'yı tanımaya yöneldiğimizde gördük ki abur cubur dahil olmak üzere yemeyi sevmeyen bir çocuk ve fazlaca zorladığımızda iyice tepki gösteriyor.
5.BASAMAK: İŞE YARIYORSA DOKUNMA
Aile içinde doğru giden, doğru yapılan işe yarayan ve tüm ailece benimsenmiş davranışlar vardır. Aile bu davranışların oluşumuna dokunmamalılardır.Ebeveynler çocukları için sorun olmayan bir konuyu ele aldıklarında çocukların daha öncesinde üstesinden gelebildikleri alanlarda tedirgin ürkek ve korku yaşamalarına neden olabilirler.
Anne babalar tarafından ilk olarak çocukların başarıları vurgulanmalı, çocukların bu başarıları tekrar göstermeleri için fırsatlar sağlanmalıdır.
6. BASAMAK: UZMAN AİLENİN BÜTÜNÜDÜR
Çözüme ulaştıracak kilit kişiler aile bireyleridir.7.BASAMAK: NADİR DURUMU BUL
"Her zaman böyle miydi?""Geçmişte bu sorunun yaşanmadığı nadir durumlar var mıdır?"
sorularına yanıt aranmalı ve o anlarda nasıl başarılı oldukları anımsanmalıdır.
Nadir durumlar: Nadir durumları bulmak eski fotoğraf albümlerine bakmaya benzer. Albümlerde genellikle mutlu anların fotoğraflandığı görülmektedir.Kişi albümü eline aldığı andan itibaren farklı duygular içine girmektedir. Tüm mutlu anlar anımsanır. Albümlerin anımsattığı en iyi şey ise "Ne güzel günlerimiz olmuş" gerçeğidir. Anne baba albüme geçmiş yaşantılara bakıyor gibi bakmalı ve ailenin nadir anlarını bulmalıdır. Bu anların nadir olarak adlandırılması aslında çok az olmasından değildir. Sorunların içindeki ailelerin daha çok sorun konuşarak nadir anları unutmamalarından kaynaklanmaktadır. Nadir anların düşünülerek bulunması çözüm için gerekli olan enerjinin ve motivasyonun da yükselmesini sağlayacaktır.
8.BASAMAK: GELECEĞE ODAKLAN
Gelecekte sorunun olmadığı, istenen başarıların oluştuğu anlar "Geleceği Okuma Tekniği" veya "Mucize Soru" gibi tekniklerle ortaya çıkarılmalıdır.Aile üyesi;
"Gelecekte sorunun olmadığı bir anı düşünmeni istiyorum, sorunun çözüldüğünü nereden anlayabilirdik?"
"Hayatında neler değişmiş olurdu?" gibi sorularla çözümün bulunmasını ve motivasyon oluşmasını sağlar. Önemli olan kişiyi sorunun çözüldüğü anlara odaklamak ve kendi uzmanı olduğu sorunu ile ilgili bulduğu çözümü ortaya çıkarmasını sağlamaktır.
Geleceğe odaklanmak ve sorunun olmadığını hayal etmek hem çocuk için hem de anne babası için iyimser bir hava oluşturur. Bu iyilik çözüme dönük fikirlerin ve davranışların ortaya çıkma olasılığını da arttırır.
9.BASAMAK: GÜÇLÜ YANLARINI DESTEKLE
Çocuğunuzun güçlü olduğu yönleri vurgulamanız önem taşımaktadır.Çocuk için en büyük ödül kendi başarıları üzerinden yapılabilecek olan gerçek iltifatlardır.
"Bunu nasıl başardın?"
"Bu davranışın çok iyi sonuçlar vermiş" gibi
yaklaşımlar sergileyen aile üyesi hem motivasyon sağlamış olur hem de diğer aile üyesinin güçlü yanlarının ortaya çıkarak sorunu çözmesini sağlar.
10.BASAMAK: BİLMEK YETMEZ, UYGULA
Anne baba çocuğa uyguladıkları çözüm odaklı yaklaşımları aynı zamanda bir yaşam anlayışı çerçevesinde çocuğa da öğretmelidir.Anne baba çözüm odaklı yaklaşımların tüm felsefesini tekniklerini anlamış olabilir ancak tamamını anlaşım olsa bile uygulamak farklıdır.
"Uygulanmayan bilgi öğrenilmiş sayılmaz"
Ebeveynler öğrendikleri çözüm odaklı yaklaşımı uyguladıkça gelişecek, tecrübeleri artacak ve ileriki yaşamlarında karşılaşacakları sorunlar için kolaylıkla kullanabilir hale geleceklerdir.
Pınar Yeşiltay Sevim
